Afl og orkugjaldskrár

Fyrir meðalstór og stór fyrirtæki með reglulega starfsemi er afl og orkugjaldskrá oft hagstæðust.  Þessar gjaldskrár er samsett þannig að hluti gjaldsins er orkugjald (kr/kWst) og hluti þess miðast við afltopp viðkomandi árs (mesta meðalafl í 15 eða 60 mínútur).  Margar útfærslur af þessari gjaldskrá eru í notkun og snúa þær bæði að orkugjaldi og afli.  Orkugjaldið er annað hvort það sama allt árið (algengt hjá dreifiveitum) eða mismunandi eftir vetrartíma og sumartíma.  Enn fleiri útfærslur eru á aflgjaldi en þar eru fjórir þættir breytilegir:

• Lengd á mælitíma (15 eða 60 mínútna meðalafl)
• Tímabil sem afltoppur kemur til gjalds (t.d. allt árið eða bara vetur)
• Útreikningur gjaldfærðs afltopps (t.d. hæsti toppur eða meðaltoppur)
• Mismunandi vægi afltopps eftir tímabilum (t.d. 70% vægi sumarafltoppa)

Þessu til viðbótar eru vægi afls og orku í gjaldskrám einnig mismunandi milli þjónustuaðila og það getur haft veruleg áhrif.
Til að sjá með berum augum hvernig mismunandi útfærslur hafa áhrif á samhengi orkunotkunar og raunkostnaðar má skoða eftirfarandi myndir.

 Á þessari mynd kemur greinilega fram mikill munur á raunkostnaði orku á vetri og sumri. Ástæða þess er sú að hjá Orkuveitu Reykjavíkur er aflgjald eingöngu reiknað af afltoppum yfir vetrarmánuðina.  Venjulegur dagur hér að sumri kostar allt að 7 þkr en við sjáum að vetrardagar kosta þrefalt það og dýrasti dagur ársins um miðjan desember kostar yfir 50 þkr.  Þær gjaldskrár sem notaðar eru til grundvallar eru B1 í dreifingu (hæsti 15 mín toppur gjaldfærður) og B1SA60 í orku (meðaltal fjögurra hæstu 60 mínútna mánaðarafltoppa).
Ef sama mæling er borin saman við útfærslu er borin saman við mælingu hjá HS Veitum og HS Orku kemur önnur mynd í ljós.  Hér er afl reiknað yfir allt árið og því er raunkostnaður

jafn yfir allt árið.  Gjaldfærður afltoppur bæði í dreifingu og orku er meðaltalsafltoppur fjögurra hæstu 60 mínútna mánaðarafltoppa.
Enn önnur mynd blasir við þegar mælingin er skoðuð á gjaldskrám Rarik og Orkusölunnar eins og sést á eftirfarandi mynd.

Hér er afltoppur reiknaður yfir allt árið en dregið er úr vægi hans yfir sumartímann og á næturnar um vetur.  Þá er vægi afltoppa 70% á við vetrardaga.
Á ofangreindum myndum er útfærsla gjaldskránna mjög áþekkar enda eru orkusalarnir upprunnir hjá viðkomandi dreifiveitu.  Til að sjá dæmi um áhrif þess að skipta um orkusala er hér sýnd mynd þar sem dreifiveita er sú sama og á síðustu mynd, Rarik, en orkusali er nú HS Orka.

Þó ofangreindar gjaldskrár séu allar af sömu grunntegund er augljóst að talsverðu máli skiptir hvernig notkunarmynstur viðkomandi fyrirtækis er hvaða útfærsla er hagstæðust.
Þess ber að geta að algengt er að aflgjald sé innheimt með jöfnum hætti allt árið þó afl sé eingöngu gjaldfært að vetri.  Þannig er ekki víst að orkureikningar endurspegli raunkostnað.